Vijgen - Ficus carica (warmteminnnende fruitsoort)

Vijgen zijn geschikt als kuipplant, leivorm en als grote losse struik

Zelf vijgen kweken kan! Ficus carica is een fruitgewas dat tamelijk winterhard is. In kassen/ serres en in beschutte tuinen kan je mits een gepaste rassenkeuze jaarlijks lekkere vijgen eten. De vijgenstruik is ook zeer geschikt als kuipplant/ terrasplant. Koop geen planten die afkomstig zijn uit Zuiderse landen. Ze groeien hier wel, maar geven meestal geen rijpe vruchten in ons koeler klimaat. Koop enkel vijgen van een betrouwbare herkomst, waarvan je 100% zeker bent dat ze hier kunnen rijpen. Zomersnoei remt de groei af en geeft meer vruchten.

1. Vijgen in diverse talen:

  • Wetenschappelijke naam: Ficus carica
  • Familie: Moraceae of Moerbeifamilie
  • Zie overzicht rechts!

2. Etymologische betekenis van Ficus carica:

  • Ficus: Twee betekenissen: 1) Latijnse woord voor vijg 2) gezwel.
  • carica: Uit Caria, een district in Klein-Azië (Turkije); Carische vijg
  • Meer lezen over de etymologische oorsprong en verklaring van plantennamen: "ABC van het plantenlatijn. Betekenis van botanische namen".

3. Herkomst van vijgen:

  • De vijgenplant is afkomstig uit de streken rond de Middellandse Zee waar de vruchten gegeten worden sinds de oudheid.
  • De vijgenplant met grote eetbare vruchten, is zoals de meeste fruitsoorten het resultaat van een kruising tussen meerdere wilde soorten en variëteiten, zoals Ficus pseudo-carica, Ficus palmata, Ficus afghanistana, enz.
  • Naargelang de afkomst zal de plant uitgroeien tot een struik of boom. De bladeren zullen klein en lobbig of enorm groot en diep uitgesneden zijn.
  • Rond de Middellandse Zee, kweekt men de plant voor haar heerlijke vruchten.

4. Botanisch.

  • Familie: Moerbeifamilie (Moraceae) 
  • Tot dezelfde familie als vijgen behoren de zwarte moerbei (Morus nigra) en witte moerbei (Morus alba).
  • Er zijn eenhuizige en parthenocarpe vijgenrassen/ cv's. De peervormige vrucht is eigenlijk een schijnvrucht. Er zijn ook zaadloze vijgen, de zogenaamde Adriatische vijgen. Binnenin treffen we een witte, roze tot rode, zoete vlezige massa aan, waarin zich vele pitjes ter grootte van een speldekop aantreffen. Voor Nederland en België zijn enkel de parthenocarpe vijgenrassen geschikt. Zij geven vruchten zonder dat er bestuiving nodig is. (Parthenocarpie = vruchten zonder bestuiving)
  • In de warmere streken en soms ook in kas of serre dragen ze tweemaal per jaar vruchten. 
  • Bij ons worden de vruchten gevormd in de herfst. Ze ontwikkelen verder in lente en men kan ze oogsten in de zomer en vroege herfst.
  • Er bestaan meer dan 750 cultuurvariëteiten, waarvan er voor ons klimaat in Vlaanderen en Nederland slechts een twintigtal geschikt zijn. In onze streken dragen ze ieder jaar vruchten op voorwaarde dat men ze aanplant op een beschermde en zonnige standplaats. 

5. Planttips voor vijgen in de tuin:

  • Voedselarme, lichte grond. 
  • Warme, droge grond. 
  • Het beste planttijdstip is vanaf februari tot half april, bij vorstvrij weer.
  • Bij voorkeur planten tegen en muur gericht op het zuiden (zuidenmuur). Gebruik enkel planten in pot. Sommige planten die in de handel zijn geven in ons klimaat geen rijpe vruchten!
  • Planten in rust verdragen tot -12 (-15°)°C. (Vruchten slechts tot -5°C.) 
  • Een goede windvorstbeschutting is wenselijk (om vruchten te krijgen). Vooral windbeschutting is belangrijk! De laatste 50 cm van de twijgen moet goed beschermd worden bij uitdrogende oostenwinden.
  • Kies een windbeschutte standplaats uit, want vijgen verdragen geen langdurige, harde wind. Staan ze toch op een windrijke plaats, dan worden de bladeren lelijk door de uitdrogende wind en hebben ze veel water nodig.
  • Koop op betrouwbare adressen, zodat je zeker bent dat uw planten hier vruchten geven!
  • Geef niet te veel stikstofmeststoffen en wees zuinig met water geven, zolang er geen vruchtjes te zien zijn.

6. Rassenkeuze

  • Vijgen bestaan er in verschillende vormen en gewichten: geel, rood, bruin, violet, groen; lang, kort en peervormig. Ze zijn allemaal lekker en zoet. Sommige rassen worden niet elk jaar rijp.
  • Aanbevolen rassen zijn Brunswick, Del Portogallo, Grise de Saint Jean, Hardy Chicago, Italia 258, Kadota, La Campaniere, LSU Improved Celeste, Michurinska 10, Negronne, Précoce de Dalmatie en Ronde de Bordeaux.
  • De meest verkochte 'Brown Turkey' zou volgens sommige kenners minder lekker zijn én jaarlijks minder rijpe vruchten geven dan de andere vernoemde rassen.
  • Zie ook overzicht van rassen rechts op deze pagina.

7. Vijgen willen niet rijpen?

  • Soms dragen vijgenbomen of vijgenstruiken wel vruchten maar rijpen ze niet. In ons klimaat zijn het vooral de parthenocarpische soorten die eetbare vruchten geven.
  • In openlucht rijpen de vruchten niet meer vanaf half oktober omdat het te fris wordt. Enkel als de planten tegen een warme muur staan, in kas worden gekweekt of als het een mooie, warme nazomer is lukt het nog om rijpe vruchten te oogsten. Vroegrijpende rassen geven in openlucht meestal de beste resultaten.
  • Een vroege zomeroogst van eetbare vijgen kan je verwachten van de zeer kleine vruchtjes die nu, vlak voor de winter, gevormd worden in de toppen van de twijgen. Deze overwinterende vruchtjes zullen vanaf april uitgroeien tot mooie, zoete en rijpe vruchten in juli of augustus.
  • Een winterbeschutting van deze kleine vruchtjes is nodig opdat deze niet zouden afvriezen.
  • Deze winterbeschutting is enkel nodig bij strenge vorst en kan gebeuren met o.a. strooisel, rietmatten en juttezakken.

8. Snoeien van vijgen kan op meerdere tijdstippen

Snoeitijd en werkwijze bij de snoei.
Dik snoeihout is bruikbaar om winterstekken van te maken. Meer info over het stekken van vijgen en "Fruit ABC Stekkalender" 

8.1 Tijdstip om vijgen te snoeien: 

  • De meningen zijn verdeeld over het juiste snoeitijdstip. Wacht alleszins tot einde november, opdat de plant voldoende in rust is. (Alle bladeren zijn dan afgevallen).
  • Bij te laat snoeien kan de vijgenstruik gaan bloeden. Hij scheidt dan een soort van melksap af.
  • Er zijn verschillende mogelijke tijdstippen:
    • Einde november - begin december.
    • December - januari.
    • Tussen half maart en begin april (licht terugsnoeien). Sommigen raden af in maart nog te snoeien omwille van gevaar op bloeden (sapverlies).
    • Einde juni

 8.2 Hoe snoeien?

Er zijn twee mogelijkheden in het snoeien van vijgen

1) Om de 4 tot 6 jaar twee grote (oude) takken wegzagen uit de vijgenstruik. De overige takken ongesnoeid laten.

OF

2) De helft van de vruchttwijgen op de gesteltakken op 1/2 (2/3) snoeien. In augustus snoei je terug tot op de twee laagste zijscheuten. 

De (lange) zijtwijgen die vruchten hebben gedragen op twee knoppen (ca 10 cm) insnoeien. Korte twijgen (5-30 cm) niet insnoeien. 

Zomersnoei: vanaf mei tot juli de sterkgroeiende scheuten op 5-6 bladeren innijpen.

 

Bij de tweede methode bekom je de mooiste leivorm en de grootste vruchten. Bij een vijgenboom/vijgenstruik die verschillende jaren niet gesnoeid is heb je kans op een jaar zonder vruchten.

Bij de eerste methode heb je nog steeds veel vruchten.

 

Begin/half maart is snoeien ook nog mogelijk. Snoei je later dan breken er vele kleine vruchtjes af die het vorige jaar ontstaan zijn.

9. Meerdere teeltsystemen zijn mogelijk voor vijgen:

Struikvormen, kuipplanten en leivormen.

9.1 Vijgen in struikvormen:

  • Struikvormen kunnen gemakkelijker beschermd worden tegen vorst.
  • Eén plant heeft ongeveer 2 - 3 m² plaats nodig.
  • Bij een vijg als struikvorm wordt de eerste 3 jaar de verlenging van iedere tak tot de helft (1/2) teruggesnoeid, en dit in november. De komende jaren beperkt de snoei zich dan tot het weghalen van overtollig en eventueel dood hout.

9.2 Vijgen als kuipplanten beperken in omvang:

  • Je kan ook heel gemakkelijk de planten kweken in grote potten op je terras. Bij vorstgevaar kunnen de planten binnen in een veranda overwinteren.
  • Een leivorm (waaiervorm) kan tijdens vorstperiodes gemakkelijker beschermd worden, zodat de aanwezige vruchten het volgende jaar nog kunnen uitgroeien. Deze jonge vruchten zijn erg vorstgevoelig 
  • Bij een kuipplant moet de omvang beperkt blijven en gehouden worden. De scheuten die in het VOORGAANDE jaar VRUCHTEN hebben gedragen worden teruggesnoeid op 2 ogen, hieruit ontwikkelen zich dan weer nieuwe scheuten die vijgen voortbrengen.
  • De rassen 'Hardy Chicago' en 'Rouge de Bordeaux' zijn het best geschikt voor potteelt.

9.3 Vijgen laten zich goed leiden in leivormen:

  • Bij het aanplanten van deze vijgen-leivormen de verlengenissen voor de helft innemen tot op een naar BUITEN staand oog.
    Zo aanbinden dat in het midden de takken vrijwel horizontaal liggen en de buitenste wat minder horizontaal zodat een waaiermodel ontstaat.
  • Vanaf mei tot juli de nieuwe gevormde scheuten aanbinden, de zwaarste nijpen we in op 5 à 7 bladeren.
    Verdeel bij het aanbinden de nieuw gevormde takken zodanig dat zij goed verspreid worden en circa 30 cm tussenruimte hebben.
  • Bij het ouder worden passen we "verjongingssnoei" toe. Oudere takken vervangen door jongere en deze aanbinden.
  • De scheuten/ twijgen die in het voorgaande seizoen vrucht hebben gedragen worden in november teruggesnoeid tot op 2 ogen; hieruit ontwikkelen zich scheuten die weer vijgen voortbrengen.

10. Zomersnoei en wortelsnoei bij te sterkgroeiende vijgenplanten:

  • Op korte scheuten aan de gesteltakken ontstaan volgend seizoen de vruchten. Lange scheuten geven blad: probeer deze tot op de eerste knop (oog) terug te snoeien.
  • Probeer de meeste scheuten tot op 5-6 bladeren in te nijpen (insnoeien) vanaf het april tot juli. De zijscheuten die ontstaan worden opnieuw op 5-6 bladeren ingesnoeid.
  • Probeer de zomersnoei te spreiden over ca 3 weken, zodat de groei niet volledig stilvalt.
  • Door in april de scheuten te toppen en in mei-juni extra water te geven krijgt men meer vruchten.
  • Groeit de vijgenboom te weelderig (sterk), dan kan je ook wortelsnoei toepassen.
    Je kan de groei verzwakken, door jaarlijks op 50-100 cm afstand van de stam, de wortels met een lange spade door te steken.

Opgepast! Kijk uit bij het snoeien van vijgenplanten! Uit de snoeiwonden komt er een witte vloeistof. Indien dat witte melksap op de huid komt, dan kan dat enkele dagen later verbrandingsverschijnselen geven!

cv 'Hardy Chicago'

  • Latijn: Ficus carica
  • Engels: Fig, fig tree
  • Frans: Figue, Figuier
  • Duits: Feigen, Feigen Baum
  • Hongaars: Füge
  • Esperanto: figarbo (vijgenboom), figo (vijg)
  • Italiaans: fico
  • Spaans: higo
  • Portugees: figo
  • Pools: figa
  • Turks: incir
  • Grieks: sukon
  • Roemenië: smochina
  • Bulgarije: smokinya
  • Servië/Kroatië: smokva

Plantgoed van vijgen

Bijna eetrijpe vijgen van 'Brown Turkey'

Wintersnoei van vijgen in maart of begin april.

Mooie vijgenstruik in de kasteeltuin te Gaasbeek

Gebruik vooral meerjarige takken om stekhout van te maken.

Vijgenstekken kan je best rechtstreeks in pot steken.

Gewortelde stek van ca 8 cm dikte. Op de snoeiwonden werd warme entwas gesmeerd. Gestekt in december en resultaat 5 maanden later.

Zomersnoei: innijpen van jonge scheuten om kort vruchthout te bekomen.

Opmaak © Guy De Kinder