Langwerpige bladeren en witte bloemen in mei

Sierlijke groeiwijze van de mispel te Gaasbeek

Opvallende vruchten in oktober/november.

pitfruit > Mispel

Mespilus germanica, een decoratieve mispelboom voor de kleine fruit- en siertuin! Lekkere mispelrecepten om mispels te verwerken.
Mispelbomen en mispelstruiken zijn zeer gemakkelijke en decoratieve fruitbomen. Ze verdienen ook een plaatsje in de siertuin.
De meeste mispelaarrassen zijn weinig vatbaar voor ziekten en plagen.
De witte bloemen verschijnen in mei en zijn weinig nachtvorstgevoelig.
Het verzamelen van de mispelvruchten kan eind oktober of begin november gebeuren.
De opvallende mispelvruchten zijn bijzonder geschikt voor bloemsierkunst en voor het verwerken tot jam, confituur en gelei.

Oorsprong en geschiedenis van de mispelboom - Mespilus germanica.

De mispelaar Mespilus germanica uit de Rozenfamilie/ Rosaceae is de enige soort van het geslacht Mespilus (Lat. plantennaam).
De mispelaar (mispelboom/mispelstruik) is inheems in Europa en Azië. In Nederland en België wordt hij geteeld, maar is er ook inheems en verwilderd.
De mispel is al eeuwenlang in cultuur.

Betekenis van mispel-Mespilus germanica (Etymologie):

Mespilus komt van het Grieks mesos (helft/ midden) en pilos (bol), verwijzend naar de vorm van de vrucht, een halve bol.
De soortaanduiding germanica betekent Duitsland, afkomstig van Duitsland. Men dacht vroeger dat de mispelboom van daar afkomstig was.

Plantkundige kenmerken van de mispelboom-mispelaar

De Mespilus germanica is een 2 - 6 m hoge heester of kleine boom, in wilde vorm met takdoorns, maar bij de gecultiveerde vormen meestal ongedoornd.
De bladeren zijn langwerpig en van onderen viltig, evenals de twijgen.
De alleenstaande mispelbloemen hebben een witte kroon (mei); de eetbare vruchten zijn bruin en worden door de grote, blijvende kelkslippen gekroond.
Bij twee geslachten van dezelfde familie komen namen voor die op -mispel eindigen, nl. het geslacht Cotoneaster (dwergmispel of rotsmispel) en het geslacht Amelanchier of krentenboompje, dat ook rotsmispel wordt genoemd.
In mei sieren grote witte-roze bloemen de mispeltakken.
De mispelvruchten zijn glad, licht tot donkerbruin en hebben de vorm van rozenbottels. Ze zijn aanvankelijk zeer hard.
Het gezegde "zo rot als een mispel" heeft betrekking op het afrijpen van de vruchten. Die plukt men pas na enkele nachtvorsten (novembermaand). Daarna moeten ze op een koele of lichtverwarmde (vorstvrije) plaats narijpen tot ze zacht, doch NIET rot zijn.
De Mespilus germanica is een zeer decoratieve boom!
De mispel groeit overal, mits niet extreem nat of droog.
De vruchten hangen meestal langs de zonnekant. Een plaats in de zon of eventueel halfschaduw wordt daarom aangeraden.
Mispelbomen of mispelaars snoeien is meestal niet nodig.

Situering van mispelboom in het plantenrijk:

De gewone, inheemse mispel (Mespilus germanica) is niet hetzelfde van de Japanse mispel (Eriobotrya japonica). Deze laatste is niet winterhard en moet binnen als kuipplant overwinteren.
Plantenfamilie: Rosaceae (Rozenfamilie).
Onderfamilie: Pomoideae (Appelachtigen/ pitfruitachtigen)

Mispel in andere talen:

Nederlands: mispel, mispelaar, mispelboom, mispelstruik

Frans: Chaperon de Moine, néflier, mesplé

Engels: Medlar tree

Duits: Mispel Baum

Esperanto: mespilarbo (mispelboom), mespilo (mispel)

Vermeerdering en te gebruiken onderstammen voor mispelbomen/mispelaars.

Als onderstam en stamvormer kan je gebruiken Crataegus (meidoorn) en Pyrus communis (peerzaailingen). Je kan ze ook enten op de kweeonderstammen 'Kwee A', 'Kwee Adams', Kwee C en Kwee Eline. De kweeonderstam 'Kwee C' is meestal te zwak groeiend. De lekkerste vruchten bekom je op de kwee- en peeronderstam. Op kwee-onderstam wordt soms een tussenstam van ‘Beurré Hardy’, ‘Doyenné du Comice’ of ‘Le Curé’ gebruikt.
Ook lijsterbes (Sorbus aucuparia) en Pyrus 'Pyrodwarf' is te gebruiken als onderstam. Op 'Pyrodwarf' worden de bomen iets groter dan op 'Kwee A', maar ze blijven kleiner dan op gewone perenzaailingen.
Het oculeren kan gebeuren tijdens de maanden augustus-september.
Het enten gebeurt meestal in het voorjaar (maart - mei).

Rassenlijst Mespilus germanica

Mispelras	Vruchtgrootte	Vruchtkenmerken
'Boom en Vrucht'	middelmatig
'Bredase Reus' (syn. Hollandsche')	Groot tot zeer groot; tot 6 cm in doorsnede	Vorm vlak-tolvormig. Kleur bronsgroen tot bruinachtig. Rijpe vruchtvlees is bruin en heeft aangename smaak.
'Macrocarpa'	Wat groter dan de gewone wilde mispel.	Aan de top wat vlakker.
'Nottingham'	Vrij klein (max 3-4 cm doorsnede)	Vorm is kogelrond, met lange kelkbladen. Geel tot rozeachtige schil. Zachtzure lekkere smaak.
'Westerfield' (Westerveld)	Middelgroote bruine vruchten	Vruchtvlees goed van smaak.
//

Ziekten en beschadigers bij de mispelbomen/ mispelaar:

De mispel (Mespilus germanica) is net als de kwee (Cydonia oblonga) meestal niet onderhevig aan bepaalde schimmelziekten.
Uitzonderlijk is er toch enige schade mogelijk van rupsen, monilia, meeldauw, bladvalziekte en bacterievuur.
Op sommige gronden is de mispelaar soms gevoelig voor chlorose t.g.v. kaligebrek, de zgn. randjesziekte. Vooral op lichte gronden zal men tijdig bijmesten met kaliummeststoffen (Potasmeststoffen).
De meidoorn-onderstam (Crataegus monogyna) kan aangetast worden door bacterievuur (perenvuur).
Ondermeer daarom is de meidoorn als onderstam af te raden.

Gebruik van de mispelvruchten:

Wanneer zijn mispels eetrijp?

De mispels zijn pas eetbaar en lekker wanneer ze overrijp - "rot" zijn. Echt rot is het niet: er gebeurt een soort gisting in de vrucht waardoor ze helemaal mals worden en meer vocht bevatten. Dan zijn de mispelvruchten op hun lekkerst.
Het verzamelen van de mispelvruchten kan eind oktober of begin november gebeuren.
De vruchtgrootte is afhankelijk van het ras.
Bij voorkeur moet het al enkele nachten licht gevroren hebben, dan worden de vruchten gemakkelijker zacht (= eetrijp).
Wacht niet met plukken tot de meeste vruchten op de grond gevallen zijn. Valfruit beschimmelt gemakkelijk en die vruchten zijn niet eetbaar!
De lekkerste vruchten bekomt u van bomen geënt op kwee en/of op perenzaailingen.
Bewaar de iets onrijp geoogste mispels op een koele plaats, met de bovenzijde (kelkblaadjes) naar beneden gericht.
Fruitbomen planten: Opvallende sierlijke mispelvruchten die gelijken op rozebottels. (Mespilus germanica)

Voedingswaarde en geneeskundige eigenschappen.

Mispels zijn erg gezond want de vrucht bevat veel mineralen, tannine/ looizuur (antioxidant) en voedingsvezels.
Men schrijft de mispel genezende kracht toe voor bloedingen en spijsverteringsproblemen.
Mispels mag je rauw eten (uitzuigen), of verwerken in zoetigheden.

Diverse recepten om mispels te verwerken tot jam, gelei en marmelade:

Mespilus germanica: mispelvrucht De rijpe mispelvruchten zijn geschikt voor confijten, gelei en vruchtenwijn.
Mispelrecept voor vruchtenmoes bij vleesgerechten (marmelade):
Was de mispels, doe ze in een zeef en druk ze er doorheen.
Doe het vruchtvlees van de zeef en voeg een scheutje slagroom toe met wat vanillesuiker.
Je kan een kant-en-klare vanillevla nemen en deze door de mispels roeren. Breng op smaak met suiker, vanille en citroensap of sinaasappelsap.
Schep dit mengsel in bakjes en laat het koud worden in de koelkast.
Heel smakelijk bij vleesgerechten en ham.

Mispelrecepten voor confituur/ mispeljam:

Was de mispelvruchten en doe ze in een kom, net onder water zetten en mals koken. Alles door een fijne zeef wrijven en afwerken als confituur door er suiker onder te koken, eventueel met wat sinaasappelsap of citroensap.

Mispelrecept voor gelei (1)

500 g zeer rijpe mispels, in vieren gesneden

2 eetlepels sap van limoen (citron vert)

250 gram suiker

Doe de mispels met 1/4 liter water en 1 eetlepel citroensap in een pan, breng aan de kook en laat 1 uur zachtjes sudderen tot de mispels helemaal zacht zijn.
Bekleed een zeef met passeerdoek (neteldoek) en zet hem op een kom, giet de inhoud van de pan in de zeef, dek de mispelmassa af met een stuk plasticfolie en zet hierop een passende pan gevuld met warm water, laat zo 12 uur uitlekken.
Meet het gefilterde sap af en reken 250 gram suiker per ½ liter sap.
Smelt de suiker met 1 eetlepel citroensap al roerend in een pan met dikke bodem, voeg het mispelsap toe en breng aan de kook, laat 15 minuten inkoken, schuim regelmatig af.
Doe de hete gelei over in brandschone, met heet water omgespoelde potten, sluit ze af met een schroefdeksel en zet ze omgekeerd op een doek om af te koelen. Bewaar de potten donker en droog.
Mispelgelei heeft een fijne, iets rinse smaak en is zeer geschikt om te serveren bij een kaasplateau, bij wild en bij zoete desserts.
(Bron: nl.tuinen & nl.culinair - september 2004)

Mispels op brandewijn/ alcohol

1 kilo rijpe mispels, gewassen en uitgelekt

suikerstroop van 1 kilo suiker op 1 liter water

brandewijn of wodka

¼ liter alcohol 99%

1 vanillestokje, doorgesneden en merg eruit geschrapt

1 eetlepel citroensap

Prik de mispels een aantal keren in met een sateprikker.

Maak de bokalen brandschoon (vaatwasser en naspoelen met heet water).

Vul de bokalen tot iets over de helft met mispels.

Leg een vanillestokje tussen de mispels en sprenkel het citroensap erover.

Giet ¼ liter alcohol van 99% over het fruit en tik de pot zachtjes op het werkvlak zodat de alcohol goed tussen het fruit loopt.

Giet daarna suikerstroop op het fruit tot de bokaal voor de helft gevuld is.

Vul de pot verder met het brandewijn (of wodka) tot de rand van de pot.

Sluit de potten luchtdicht af.

Bewaar de potten minstens 3 maanden, op een koele, droge, donkere plaats en keer ze regelmatig om. (Bokalen volledig om draaien).

Zo'n pot staat erg mooi op een plank of vensterbank in de keuken. Gebruik deze pot ook het eerste.

(Bron recept: nl.tuinen - sept 04 -Tonny Leeflang-Wondergem)

Likeur van mispels

- 300 gr rijpe mispels (Eventueel ook te maken met iets onrijpe mispels die je half/einde oktober afplukt)

- kruidnagels (steek er 1 tot 3 per mispel)

- gekneusde korianderbolletjes

- 300 g suiker

- 1 liter jonge graanjenever of brandewijn van 30°

Aan de slag:

1. Neem een grote weckpot.

2. Meng er alle ingrediënten in.

3. Laat minstens 3 maanden of langer trekken

4. Alles zeven

5. Bottelen

Bron recept mispellikeur: Lieven Grillaert op FB 25/10/2015

Moes van mispels

Benodigdheden: water, eetrijpe mispels, roerzeef (passevite), emmer, maatbeker en ontdooide (ingevroren) rode of zwarte trosbessen.

Aan de slag:

Doe 1/10 water + 9/10 eetrijpe mispels in een emmer.

Alles flink pletten met de vuisten.

Door alles doorheen de roerzeef (gebruik de grofste zeef). Er blijft 75% vruchtvlees over.

Meng het fijne vruchtvlees met 1/10 ingevroren rode en zwarte bessen, voor goeie zuur-zoetbalans.

In kleine porties invriezen. Ontdooien als kant en klaar dessert.

Bron recept Lieven David (Velt) op FB nov 2018

Mispelrecepten bij VTM Koken

Mispelkroketten, Crème brûlée met mispelpuree, mispels met appel en speculaas http://koken.vtm.be/ingredienten/mispels

Overzicht plantfiche mispelboom/ mispelstruik:

Mandje met iets onrijpe mispels (nov/dec)

Wetenschappelijke naam	Mespilus germanica L. (syn. Pyrus germanica)
Nederlandse naam	Mispel, mispelaar, mispelboom, mispelstruik
Plantenfamilie	Rosaceae/ Rozenfamilie (onderfamilie: Pomoideae/ pitfruitachtigen) (of onderfamilie Maloideae)
Herkomst	Europa, W.Azië
Hoogte	2 (6) m (kleine fruitboom)
Bloeitijd	mei (juni) (Zoete geur)
Bloemkenmerken	5 witte tot rozewitte kroonblaadjes (5 -tallige bloem). Zelfbestuivend (ook parthenocarpie).
pH grond	6 tot 6.5 (uitz. 7.5)
Plantafstand	3 (4) m. Lekkerste mispelvruchten op mispelzaailing en peerzaailingen.
Planttips	Vochtige, voedzame of arme gronden: Kwee- onderstammen. Op zware gronden zaailing-peeronderstam. Op een droge, kalkrijke grond gebruikt men soms witte meidoorn als onderstam. Lekkerste vruchten op onderstam van kwee en perenzaailing. Laat geen onderbegroeiing toe.
Aard	boom of struik (brede struik)
Plantkenmerken	Mispelbloemen zijn wit-roze, 5cm groot; vruchten (bruin); herfstkleur geel
Snoeitijd	februari, maart. Zie ook "Fruit-snoeikalender"
Snoeitips	Zeer weinig snoeien. Eventueel iets uitdunnen. Wildopslag (onderstam) tijdig wegsnoeien. Bloemen op tweejarig hout.
Informatie	Droge, alkalische gronden (Meidoorn-onderstam). (Eventueel is ook de Amelanchier als onderstam bruikbaar)
Ziekten	Kalium-/ potasgebrek (Bruine bladranden)
Consumptie	Keuken (moes, confituur). Dessert. (Ongeveer 1 maand te bewaren)
Vermeerdering	Enten op kwee, (Crataegus), Pyrus of Sorbus. Zaaien van mispels geeft meestal een zeer slechte opkomst. De grootste bomen bekom je met perenzaailingen als onderstam. Middelgrote bomen bekom je met Pyrus 'Pyrodwarf' en met 'Kwee A'.