noten > Tamme kastanje - Castanea sativa

Tamme kastanje past goed in middelgrote en grote tuinen. De kleinblijvende soorten hebben meestal een bont blad. Castanea sativa 'Lyon' en 'Dorée de Lyon' hebben opvallend grote vruchten. Het zijn kalkschuwende bomen of struiken met een voorkeur voor diepe, frisse zandgrond en een hoge luchtvochtigheid. Tamme kastanje is diep terug te snoeien, maar snoei is meestal overbodig. Sommige mensen zijn allergisch voor de stuifmeelpollen.

Dikke (ontschorste) takken zijn ideaal om te gebruiken als steunpaal bij fruitbomen.

1. Betekenis wetenschappelijke naam

De geslachtsnaam Castanea heeft twee mogelijke betekenissen: 1) Latijnse naam voor de tamme kastanje 2) van Kasanaia een stad in Klein-Azië (Turkije)
De soortaanduiding sativa betekent gekweekt (Latijnse woord: serère = zaaien); een verwijzing naar de vermeerdering door zaaien.
Meer lezen over de oorsprong en verklaring van Latijnse plantennamen: "ABC van het plantenlatijn. Betekenis van botanische namen".

2. Plantkundig.

Tamme kastanjes zijn de vruchten van een boom of grote struik van de beukenfamilie (Fagaceae). Enkel de noten van de tamme kastanje (Castanea sativa) zijn eetbaar, die van de wilde kastanje of paardenkastanje (Aesculus) zijn NIET eetbaar.
De bloei gebeurt tijdens de maanden juni en juli. Tijdens de bloei is er een relatief hoge temperatuur (15-18°C.) en af en toe droog weer nodig. Het is een windbestuiver en veel bewolking of regen zorgt ervoor dat het stuifmeel moeilijk verspreid wordt.
Met groengele opvallende mannelijke bloeiwijzen. De vrouwelijke bloeiwijze is weinig opvallend. Sommige mensen zijn allergisch voor de stuifmeelpollen. (Hooikoorts veroorzakend)
Het duurt wel vier jaar voor de boom bloeit en er vruchten worden gevormd. De maximale groeihoogte is 15 tot 25 meter.
De bladeren en vruchten zijn erg opvallend. De vruchten zijn bijzonder rijk aan zetmeel; goede bron van eiwitten en suiker.
In Frankrijk spreekt men van châtaignes (meerdere kastanjes per bolster) en van marrons (slechts 1 mooie grote kastanje per bolster).

3. Grond en standplaats.

Castanea sativa groeit best op een diepe, frisse (zand)grond. Voorkeur voor een lichtzure grond (pH lager dan 6,5). NIET planten op een zware, natte of kalkrijke grond.
Geschikt voor een standplaats in de zon, halfschaduw en schaduw.
Tamme kastanje zijn meestal grote struiken (3-6 m hoogte) en passen ook beter in een grote tuin.

4. Planttips.

Een hoge luchtvochtigheid nodig. Vlot te verplanten (laat in blad). Kruisbestuiving kan de productie positief beïnvloeden.
De wortels van een tamme kastanjeboom zijn zeer vorstgevoelig. Beslist bij vorstvrij weer planten!
Bij de grootvruchtige rassen kan je best een ander ras als bestuiver planten.
Gebruik bij voorkeur plantgoed van 2 of 3 jaar oud.

5.1 Rassenkeuze

'Argenteo-Variegata' (wit gerand blad), 'Asplenifolia' (met diep ingesneden blad), 'Dissecta' (lijnvormig blad), 'Glabra' (heel groot donkergroen blad), 'Variegata' (geel gerand blad), 'Lyon' (grote vruchten op jonge leeftijd), 'Dorée de Lyon' (zeer grote kastanjevruchten, rijkdragend), 'Montagne', 'Noire Precoce', 'Vincent van Gogh', ...
'Lyon' en 'Dorée de Lyon' hebben opvallend grote vruchten. Om een goede vruchtzetting te krijgen, 'Marigoule' erbij zetten.

5.2 Plantafstand

De meeste rassen zijn sterkgroeiend en worden bij voorkeur geplant op een afstand van 8 x 12 m.
'Variegata' (Bonte tamme kastanje) kan op 6 m van elkaar geplant worden.
'Glabra' en 'Vincent van Gogh' kunen op 3-4 meter van elkaar geplant worden. Ze worden slechts 2,5-3 m hoog en zijn dus ook geschikt voor kleine tuinen.

6. Snoeitips voor tamme kastanjelaars.

Snoei bij jonge kastanjebomen de zijtakjes weg zodat u een kale stam van 2 meter hoogte bekomt.
Tamme kastanje verdraagt goed terugsnoeien (knotten) en is goed brandhout. Rechte takken van de tamme kastanje zijn ook te gebruiken als boompalen.
Een drastische verjongingssnoei is nadelig voor de notenproductie!
Bij voorkeur in september snoeien.
Mooie rechte takken en stammen van 2,5 tot 3 meter lang zijn ideaal om als onbehandelde steunpalen bij fruitbomen te gebruiken.
Na het afzagen of afkappen wordt de schors verwijderd en kunnen ze aan het dikste eind gepunt worden. De minimumdikte na het ontschorsen (bovenaan de paal gemeten) is 4-6 cm, maar meestal is het beter van palen van 6-8 cm doorsnede (bovenaan) te gebruiken. De levensduur van de boompalen is 3 tot 7 jaar.

7. Oogst.

Het zijn verzamelvruchten die je rond half september kan oprapen.
Tamme kastanjes maak je klaar door ze met een puntig mes in de bolle kant te kerven, door de harde (bruine) schil heen. Leg ze in een grote vuurvaste kom met een beetje water en zet ze in een voorverwarmde oven op 250°C. Haal ze er na ongeveer 8 minuten uit en pel ze warm.
Tamme kastanjes kan je ook frituren, koken of in hete as poffen.
Kijk wel uit, want sommige personen zijn allergisch aan het eten van tamme kastanjes.

7.1 Mogelijke oorzaken van lege bolsters.

Strenge voorjaarsvorst.
Te jonge boom. Bomen jonger dan 4 jaar geven meestal geen bloemen.
Te lage temperatuur tijdens de bloei.
Langdurig regenachtig weer tijdens de bloei.
Het ontbreken van een passende bestuiver. Zelfsteriliteit komt soms voor.
Te korte groeitijd, doordat de bloei abnormaal laat komt. (Als het verschillende maanden frisser blijft dan normaal).
Wormstekigheid.

8. Vermeerderen van Castanea.

Door afleggen (marcotteren), zaaien en enten (veredelen) op zaailingen.
De veredelde kastanje 'De Lyon' heeft een vroegere en hogere productiviteit dan de zaailingen.

9. Ziekten en plagen bij Castanea.

Op de juiste standplaats zijn deze planten meestal weinig vatbaar voor ziekten en plagen.
Er kan soms aantasting voorkomen van wormstekigheid, bladvlekkenziekte, echte meeldauw, houtkanker en verwelkingsziekte (Verticillium). Bij verwelkingsziekte sterft de ganse plant af.